Οι ευεργετικές ιδιότητες της επιτραπέζιας ελιάς Καλαμών για την υγεία κυρίως στο λιπιδαιμικό προφίλ εθελοντών και ειδικότερα στον λόγο LDL/HDL χοληστερόλης καθώς και στην προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος, προκύπτουν από κλινικές μελέτες και έρευνες που διενεργήθηκαν από το 2014 μέχρι σήμερα, σε υγιείς και ασθενείς εθελοντές, υπό την αιγίδα του τμήματος Φαρμακευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Για τις συγκεκριμένες έρευνες, επιλέχθηκαν αποκλειστικά οι βιολογικές επιτραπέζιες ελιές Καλαμών με υψηλή περιεκτικότητα φαινολών των Ελαιώνων Σακελλαρόπουλου από τη Σπάρτη, ανάμεσα σε 150 διαφορετικούς τύπους και ποιότητες επιτραπέζιων ελιών, αφού εξετάσθηκε η περιεκτικότητα τους σε φαινόλες και ιδιαίτερα σε υδροξυτυροσόλη και τυροσόλη.
Πρόκειται για ελιές βιολογικής καλλιέργειας, χωρίς παστερίωση, που παράγονται με την διαδικασία της φυσικής ζυμώσεως, χωρίς χημικά πρόσθετα ή συντηρητικά και διαθέτουν ανώτερα οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνονται από τις υψηλές βραβεύσεις που έχουν λάβει στους μεγαλύτερους διαγωνισμούς γευσιγνωσίας, ανά τον κόσμο.
Η 1η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε υγιείς εθελοντές από το 2014 έως το 2016, με τις συγκεκριμένες επιτραπέζιες ελιές και ήταν η πρώτη μελέτη διεθνώς που έδειξε την ευεργετική επίδραση ελιών στο λιπιδαιμικό προφίλ των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Ελαιοκανθάλης, 2-3 Ιουνίου 2016 στη Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία, στην Ολυμπία (δείτε περισσότερα εδώ).
Με βάση τα θετικά αποτελέσματα της 1ης μελέτης πραγματοποιήθηκε 2η μελέτη σε μεγαλύτερη ομάδα ασθενών με υπερλιπιδαιμία, πενταετούς διάρκειας, από το 2017 έως το 2022 και είχε τίτλο «Η επίδραση της ημερήσιας κατανάλωσης επιτραπέζιων ελιών Καλαμών στο Λιπιδαιμικό προφίλ ασθενών με υπερλιπιδαιμία». Ακολουθεί αναλυτικά η μελέτη και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα που προέκυψαν, όπως δημοσιεύθηκαν στην ετήσια έκδοση του World Olive Center for Health:
Η Επίδραση της Ημερήσιας Κατανάλωσης Επιτραπέζιων Ελιών Καλαμών στο Λιπιδαιμικό Προφίλ ασθενών με Υπερλιπιδαιμία
Χρήστος Παπανικολάου1*, Μάρθα-Σπυριδούλα Κατσαρού2*, Ηλίας Μακροδημήτρης2, Βασιλική Μουζιούρα2, Σταματίνα Κοντοκώστα2, Άννια Τσολάκου1, Ελένη Μέλλιου1, Δημήτριος Κωνσταντινίδης3, Βασιλική Λυγγούνου4, Κωνσταντίνος Λιασκώνης4, Κωνσταντίνος Τσιούφης3, Προκόπιος Μαγιάτης1 και Νικόλαος Δρακούλης2
1Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων, Τμήμα Φαρμακευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
2Ερευνητική Ομάδα Κλινικής Φαρμακολογίας και Φαρμακογονιδιωματικής, Τμήμα Φαρμακευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
3 Μονάδα Υπέρτασης, Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο ΓΝΑ
4 Βιοπαθολογικό Εργαστήριο, 401 ΓΣΝΑ
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως και η στεφανιαία νόσος, ευθύνεται για τα 2/3 των θανάτων από καρδιακές παθήσεις. Οι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: περιβαλλοντικούς παράγοντες, μεταβολικούς παράγοντες και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Οι μεταβολικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν υπέρταση, διαβήτη, υπερλιπιδαιμία και παχυσαρκία. Αυτό το σύνολο παραγόντων κινδύνου χαρακτηρίζεται ως μεταβολικό σύνδρομο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φυσικά αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και μονοακόρεστα λίπη. Στη μεσογειακή διατροφή η κυριότερη πηγή λίπους είναι το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο (EVOO), καθώς έχει αποδειχθεί ότι η κατανάλωσή του έχει προστατευτικό ρόλο για την υγεία. Η επίδραση αυτή έχει συσχετιστεί με συγκεκριμένα συστατικά του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου, (δραστικές φαινολικές ενώσεις), τα οποία έχουν ευρέως μελετηθεί και θεωρούνται, ως υπεύθυνα για τη χαμηλή θνησιμότητα και νοσηρότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Οι δραστικές φαινολικές ενώσεις (φαινόλες) δεν βρίσκονται μόνο στο EVOO αλλά περιέχονται και στις επιτραπέζιες ελιές. Η επιτραπέζια ελιά ορίζεται ως «ο υγιής καρπός ορισμένων ποικιλιών της καλλιεργούμενης ελιάς που συλλέγεται στο κατάλληλο στάδιο ωριμότητας». Η παγκόσμια παραγωγή επιτραπέζιων ελιών ανέρχεται σε 1,4 εκατομμύρια τόνους, εκ των οποίων το 80% περίπου παράγεται στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η σύνθεση του καρπού της επιτραπέζιας ελιάς, πλην των λιπιδικών συστατικών, χαρακτηρίζεται από μια σειρά φαινολικών ενώσεων, οι οποίες δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο βρώσιμο φρούτο και οι οποίες έχουν συσχετιστεί με τον ευεργετικό ρόλο στην υγεία. Οι κυριότερες φαινολικές ενώσεις που περιέχονται στις επιτραπέζιες ελιές είναι η υδροξυτυροσόλη-4-Ο-γλυκοσίδη, η υδροξυτυροσόλη, το χλωρογενικό οξύ, η ρουτίνη, η βερμπασκοσίδη, η λουτεολίνη-7-Ο-γλυκοσίδη, το κουμαρικό οξύ, η ελευρωπαΐνη, η άγλυκο ελευρωπαΐνη και η άγλυκο λιγκστροσίδη.
Στην παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε αρχικά διαλογή 150 διαφορετικών τύπων και ποιοτήτων επιτραπέζιων ελιών που βρίσκονται στην ελληνική αγορά και εξετάστηκε η περιεκτικότητά τους σε φαινόλες και ιδιαίτερα η περιεκτικότητα σε υδροξυτυροσόλη και τυροσόλη. Επιλέχθηκε αυτός ο τύπος επιτραπέζιων ελιών που χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε υδροξυτυροσόλη και τυροσόλη, ακολούθησε κλινική έρευνα ανάλυσης της επίδρασης της καθημερινής κατανάλωσης επιτραπέζιων ελιών υψηλής περιεκτικότητας σε φαινόλες (υδροξυτυροσόλη και τυροσόλη) στο λιπιδαιμικό προφίλ εθελοντών ασθενών με ήπια υπερλιπιδαιμία (200-290mg/dL)
Σχεδιασμός και Διαδικασία Μελέτης
Τα κριτήρια εισαγωγής/αποκλεισμού στην έρευνα ήταν:
1. Ασθενείς με ολική χοληστερίνη από 200 μέχρι 290.
2. Ηλικία 18-75 ετών.
3. Ασθενείς με LDL μεγαλύτερη από 140.
4. Ασθενείς που συμφώνησαν να κοινοποιήσουνε στην μελέτη τα αποτελέσματα των μετρήσεων που είχαν.
5. Ασθενείς που συμμορφώνονται με τα πρωτόκολλα της μελέτης.
6. Ασθενείς που δεν έχουν λάβει η λαμβάνουν στατίνες.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη Μονάδα Υπέρτασης, Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο ΓΝΑ (Δ/ντης Καθηγητής Κωνσταντίνος Τσιούφης) και στο Βιοπαθολογικό Εργαστήριο, 401 ΓΣΝΑ (Διευθυντής κ. Κωνσταντίνος Λιασκώνης) Κατά την προγραμματισμένη πρώτη επίσκεψη ασθενών στην κλινική, ο καρδιολόγος πήρε το ιστορικό και παρήγγειλε συγκεκριμένες βιοχημικές εξετάσεις. σε όλους τους εθελοντές (n=94). Από αυτούς, 23 ασθενείς δεν ολοκλήρωσαν τη μελέτη ή δεν πληρούσαν τα κριτήρια εισαγωγής. Συνολικά, 71 ασθενείς ολοκλήρωσαν τη μελέτη. Όλοι οι ασθενείς ενημερώθηκαν για τον στόχο της έρευνας και έδωσαν συγκατάθεση για τη συμμετοχή τους. Η μέση ηλικία ήταν 54 έτη (± 8 έτη). Οι γυναίκες που συμμετείχαν αποτελούσαν το 63%. Η μέση ηλικία των γυναικών ήταν 60 έτη και των ανδρών τα 49 έτη (Σχήμα 1). Η παρούσα μη παρεμβατική έρευνα έλαβε έγκριση από την επιστημονική επιτροπή βιοηθικής και δεοντολογίας του ΓΝΑ Ιπποκράτειο.
Αποτελέσματα
Επιλογή επιτραπέζιων ελιών
Οι μέσες τιμές υδροξυτυροσόλης και τυροσόλης σε δείγματα εμπορικής ελιάς που συμπεριλήφθηκαν σε αυτή τη μελέτη, από την περίοδο συγκομιδής 2017-2018, έως την περίοδο συγκομιδής 2021-2022 ήταν 800 και 420 μg/g αντίστοιχα.
Ο τελικά επιλεγμένος τύπος ελιάς για την κλινική έρευνα ήταν οι Βαλσαμικές ελιές Καλαμών (Βιολογικοί ελαιώνες Σακελλαρόπουλου, Σπάρτη) που περιείχαν υδροξυτυροσόλη 1300 μg/g και τυροσόλη 560 μg/g. Η καθημερινή κατανάλωση 5 ελιών απέδωσε 25 mg υδροξυτυροσόλης και 10 mg τυροσόλης.
Κλινική Έρευνα
Συνολικά 94 ασθενείς συμμετείχαν στη μελέτη. Από αυτούς, 23 αποκλείστηκαν λόγω μη πλήρωσης κριτηρίων ένταξης. Εν τέλει 71 ασθενείς ολοκλήρωσαν τη μελέτη. Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 54 έτη (± 8 years). Οι γυναίκες που συμμετείχαν ήταν το 63% των ασθενών. Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών ήταν τα 60 έτη και ο μέσος όρος των ανδρών τα 49 έτη.
Στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα βρέθηκαν στα επίπεδα χοληστερόλης και LDL των 71 ασθενών (p<0,05), ενώ δεν παρατηρήθηκε σημαντική αλλαγή στα επίπεδα HDL και TG. Η χοληστερόλη παρουσίασε σημαντική μείωση κατά 9,01 μονάδες και τα επίπεδα της LDL έδειξαν μείωση κατά 10,98 μονάδες μετά από 30 ημέρες καθημερινής κατανάλωσης ελιάς. Τα μέσα επίπεδα ολικής χοληστερόλης πριν από την κατανάλωση ελιών ήταν 238,51 mg/dL και μετά από 30 ημέρες ήταν 229,49 mg/dL. Την ημέρα 0, ο γυναικείος πληθυσμός της μελέτης είχε μέσο όρο ολικής χοληστερόλης 240,29 mg/dL και μετά από 30 ημέρες ο μέσος όρος ολικής χοληστερόλης παρουσίασε σημαντική μείωση κατά 8,85 μονάδες (231,44 mg/dL), (p<0,05). Οι άνδρες είχαν επίπεδα ολικής χοληστερόλης, την ημέρα 0, 235,42 mg/dL και την 30η ημέρα είχαν 226,12 mg/dL, που είναι 9,32 μονάδες μέση μείωση (p<0,05). Τα επίπεδα LDL έδειξαν επίσης στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα μετά από ανάλυση δεδομένων (p<0,05). Τα μέσα επίπεδα LDL των ασθενών ήταν 158,20 mg/dL κατά την έναρξη και μετά από 30 ημέρες κατανάλωσης ελιάς τα μέσα επίπεδα ήταν 147,82 mg/dL. Αυτό σημαίνει ότι η καθημερινή κατανάλωση ελιάς οδηγεί τα επίπεδα της LDL σε μέση μείωση 10,38 μονάδων εντός 30 ημερών (p<0,05). Τα μέσα επίπεδα LDL των συμμετεχόντων γυναικών στην έναρξη ήταν 159,00 mg/dL και μετά από 30 ημέρες κατανάλωσης ελιάς ήταν 149,27 mg/dL, παρουσιάζοντας μέση μείωση 9,73 μονάδων (p<0,05). Το μέσο επίπεδο LDL στους άνδρες συμμετέχοντες ήταν 156,81 mg/dL κατά την έναρξη και μετά από 30 ημέρες έδειξε μέση μείωση 11,50 μονάδων (145,31 mg/dL) (p<0,05). Τα επίπεδα HDL και TGs μεταξύ της ημέρας 0 και της ημέρας 30 δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικές αλλαγές στην ομάδα που συμμετείχε.
Άλλες βιοχημικές αναλύσεις, συμπεριλαμβανομένης της γλυκόζης, CPK, K, Na, Ca, ALP, γGT Ουρίας και Ουρικού Οξέος δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικές αλλαγές. Επιπλέον, τα ηπατικά ένζυμα SGOT και SGTP δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικές αλλαγές καθ' όλη τη διάρκεια της δοκιμής, υποδεικνύοντας απουσία τοξικών επιδράσεων. Δεν παρατηρήθηκαν ανεπιθύμητες ενέργειες σε όλη τη διάρκεια της μελέτης. Τριάντα ημέρες αφότου οι ασθενείς απέφυγαν από την κατανάλωση ελιάς (ημέρα 90) δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές αλλαγές σε καμία βιοχημική ανάλυση, υποδεικνύοντας παρατεταμένες επιπτώσεις κατανάλωσης ελιάς.
Συμπεράσματα
Η καθημερινή κατανάλωση ελιών τύπου Καλαμάτας με υψηλή περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις (τυροσόλη και υδρόξυτυροσόλη) μπορεί να επηρεάσει ευνοϊκά το λιπιδαιμικό προφίλ και πιθανώς να συμβάλει στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Η θετική αυτή επίδραση στο λιπαιδιμικό προφίλ των ασθενών επιτεύχθηκε αποκλειστικά και μόνο με την κατανάλωση των συγκεκριμένων ελιών, χωρίς οι ασθενείς να διαφοροποιήσουν καθημερινές τους συνήθειες.
Είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν μελλοντικές τυχαιοποιημένες μελέτες με μεγαλύτερο μέγεθος δείγματος και περισσότερους βιοδείκτες για να ληφθούν ισχυρότερα στοιχεία για το ρόλο των επιτραπέζιων ελιών στην υπερλιπιδαιμία. Τα επόμενα βήματά μας είναι να συνεχίσουμε με περισσότερους συμμετέχοντες και για μεγαλύτερη διάρκεια για να δούμε αν αυτά τα αποτελέσματα παραμένουν ή θα είναι ακόμα καλύτερα, αλλά και να χρησιμοποιήσουμε περισσότερους βιολογικούς δείκτες για καλύτερη παρακολούθηση.
